Zanieczyszczenie światłem: czym jest, przyczyny i jak sobie radzić?
Czym jest zanieczyszczenie światłem, czyli światło, które zabiera nam sen.
Zanieczyszczenie światłem, inaczej zwane smogiem świetlnym, to nadmiar sztucznego oświetlenia w środowisku, które negatywnie wpływa na ludzi, zwierzęta i ekosystemy. Polega na nadmiernym rozświetleniu nocnego nieba, co utrudnia obserwację gwiazd, zaburza naturalne rytmy biologiczne i powoduje marnowanie energii. Źródłami zanieczyszczenia światłem są głównie lampy uliczne, reklamy świetlne, iluminacje budynków, a także światło emitowane przez przemysł i transport.
Zanieczyszczenie światłem w Polsce i Europie
Polska i Europa borykają się z problemem zanieczyszczenia światłem, choć skala problemu różni się w zależności od regionu.
- W Polsce:
Polska należy do krajów, gdzie zanieczyszczenie światłem stale rośnie. Duże miasta, takie jak Warszawa, Kraków czy Wrocław, są szczególnie dotknięte, z powodu intensywnego oświetlenia ulic, obiektów sportowych i reklam. Równocześnie problem zaczyna być widoczny w mniejszych miejscowościach i na obszarach wiejskich, gdzie niewłaściwie projektowane oświetlenie uliczne rozprasza światło na niepotrzebne obszary. - W Europie:
Europa jest jednym z najbardziej oświetlonych kontynentów na świecie. Największe problemy z zanieczyszczeniem światłem odnotowuje się w krajach zachodniej i południowej Europy, takich jak Włochy, Belgia i Holandia. Z kolei kraje skandynawskie, dzięki świadomej polityce ekologicznej, utrzymują stosunkowo niski poziom zanieczyszczenia świetlnego.
Przyczyny i źródła zanieczyszczenia światłem
Zanieczyszczenie światłem wynika z kilku czynników:
- Nadmiernej ilości sztucznego oświetlenia – nieefektywnie zaprojektowane lampy uliczne emitują światło w górę zamiast kierować je na ziemię.
- Nieodpowiedniego użytkowania – często lampy świecą przez całą noc, nawet gdy nie jest to konieczne.
- Dynamicznego rozwoju miast – urbanizacja prowadzi do wzrostu liczby źródeł światła, takich jak neony reklamowe czy iluminacje budynków.
- Braku regulacji prawnych – w Polsce brak jednolitych przepisów, które ograniczałyby emisję światła.
Gdzie jest najgorzej?
Najbardziej dotknięte zanieczyszczeniem światłem są – aktualny stan rozświetlenia nieba sprawdzisz tutaj
- Duże metropolie: Miasta, takie jak Paryż, Mediolan czy Londyn, mają wysoki poziom smogu świetlnego.
- Obszary turystyczne: W miejscach, gdzie iluminacje stanowią atrakcję turystyczną (np. Wieża Eiffla, Koloseum), natężenie sztucznego światła jest bardzo duże.
- Silnie zurbanizowane regiony: Flandria w Belgii czy Dolina Południowego Tyrolu we Włoszech to obszary o najwyższym poziomie zanieczyszczenia świetlnego w Europie.
Ciekawostka:
Naukowcy z Niemiec, Stanów Zjednoczonych i Irlandii 3 lata temy zebrali się w Tucson w Arizonie, aby dokonać zaskakującego odkrycia (tutaj znajdziesz całość badań). Zespół spędził 10 dni zmieniając jasność 14 000 inteligentnych lamp ulicznych Tucson, a następnie zaobserwował, jak jasne jest miasto z satelity kosmicznego. Typowe noce lampy uliczne w Tucson są ustawione tak, aby świeciły się na 90% wieczorem, a następnie przyciemniały do 60% o północy. Podczas badania naukowcy zmniejszyli jasność oświetlenia, a w efekcie miasto nie otrzymało żadnych komentarzy ani skarg! Kierowcy i piesi nie dostrzegają zmiany, ponieważ ich oczy szybko dostosowują się do poziomu oświetlenia.
Odkryli, że przy typowych ustawieniach 90% światła wieczorem i 60% światła po północy, tylko około 20% zanieczyszczenia światłem pochodziło z latarni ulicznych.
Więc skąd pochodzi pozostałe 80%? Przede wszystkim to witryny sklepowe, oświetlone znaki, jasne fasady i boiska sportowe generują światło! Jest to zaskakująca wiadomość, ponieważ miasta wcześniej zakładały, że utrzymują kontrolę nad większością własnego zanieczyszczenia światłem, podczas gdy w rzeczywistości jest ono w dużej mierze kontrolowane przez prywatne firmy.
Jak radzić sobie z zanieczyszczeniem światłem?
- Projektowanie inteligentnego oświetlenia:
- Montaż lamp, które kierują światło w dół.
- Wykorzystanie energooszczędnych technologii, takich jak LED-y o ciepłym świetle.
- Regulacje prawne:
- Wprowadzenie przepisów ograniczających nadmierne oświetlenie.
- Godziny wyłączania świateł reklamowych i iluminacji budynków.
- Edukacja społeczeństwa:
- Kampanie uświadamiające, jak nadmiar światła szkodzi zdrowiu i środowisku.
- Zachęcanie do gaszenia niepotrzebnych świateł w domach i biurach.
- Tworzenie stref ciemnego nieba:
- W Polsce takie obszary, jak Izerski Park Ciemnego Nieba, są przykładami ochrony nocnego środowiska.
- Tworzenie takich stref pozwala na obserwację nocnego nieba i minimalizację skutków zanieczyszczenia.
Podsumowanie
Smog świetlny wpływa także na środowisko i klimat – a o skutkach zachodzących w klimacie zmian pisaliśmy także tutaj. Zanieczyszczenie światłem to coraz większy problem, który dotyka zarówno środowisko naturalne, jak i zdrowie ludzi. Polska i Europa podejmują pierwsze kroki, by zmniejszyć ten wpływ, ale konieczne są bardziej zdecydowane działania. Inteligentne zarządzanie oświetleniem, regulacje prawne i edukacja mogą pomóc w ochronie nocnego nieba i ograniczeniu negatywnych skutków smogu świetlnego.
Źródła:
- https://www.jmu.edu/planetarium/light-pollution.shtml
- https://www.lightpollutionmap.info/
- https://isstracker.pl/mapa/polska/polska_2